గురజాడ కథా మంజరి - మతము:విమతము (పెద్దమసీదు)

భారతదేశం జ్ఞాన సంపదను పుట్టినిల్లు. దీన్ని చూసి జీర్ణించుకోలేని విదేశీ మూకలు ఎలాగైనా నాశనం చేయాలని ఇక్కడి అపూర్వ దేవాలయాలను, చారిత్రక కట్టడాలను, అమితమైన జ్ఞాసంపదగా పేరొందిన గ్రంథాలయాలను సైతం ధ్వంసం చేయడం మొదలెట్టారు. గజినీ మహమ్మద్ సోమనాథ్ దేవాలయంపై దండెత్తి అక్కడి సంపదనంతా దోచుకుపోయిన సంఘటన అందరికీ తెలిసిన విషయమే... కానీ అటువంటి వారు ఆధునిక కాలంలో కూడా మనమధ్యే ఉన్నారని, వారి వల్ల ఎన్నో దేవాలయాలు మసీదులుగా మారుతున్నాయని గురజాడ ఈ కథ ద్వారా తెలియజేస్తున్నారు.

పెద్ద మసీదు కథను గురజాడ కేవలం 500 పదాల్లో, ముడు పేజీల్లో కూర్చారు. ఇందులోని ప్రధాన పాత్రలు మూడు - నారాయణ భట్టు, పుల్లంభట్టు గురు శిష్యులు, సాయిబు - మసీదులోని ముస్లిం మత ప్రతినిధి. 

గోల్కొండ పాదుషాహి ఫర్మానుల సీలు ఇప్పటి శ్రీ కాకుళంలో విప్పటం చేత దీనికి సికాకోల్, చికాకోల్ అనే పేర్లు వచ్చాయని ప్రజలు అనుకుంటారు కానీ అది నిజం కాదని అక్కడ శ్రీకాకుళేశ్వరుడి దేవాలయం ఉండేదని ఆ దేవాలయం పేరుమీదుగా శ్రీకాకుళం అని పేరొచ్చిందనే చర్చతో కథ ప్రారంభం అవుతుంది. నేడు ఉన్న పురాతన నగరాలకు మన దేవాలయాల పేర్లే మూలమని ముస్లిం పాలన కారణంగా కాలక్రమంలో వాటికి ముస్లిం పేర్లు ఆక్షేపించారని గురజాడ ఈ వాక్యాల ద్వారా తెలుపుతున్నారు.  

కాశీ నుంచి నారాయణభట్టు, పుల్లంభట్టు తాము పుట్టి పెరిగిన నగరమైన శ్రీకాకుళంకు వస్తుంటారు. గురువు నారాయణ భట్టు తన శిష్యుడైన పుల్లంభట్టుతో శ్రీ కాకుళం విశిష్టతను, అక్కడి శ్రీ కాకుళేశ్వర ఆలయ విశిష్టతను చెబుకుంటూ నగరంలోకి ప్రవేశిస్తారు. తన శిష్యుడికి ఆ ఆలయాన్ని చూపిస్తానని ఆ ఆలయ స్థలానికి వెళ్తారు. కానీ అక్కడ దేవాలయం స్థలంలో ఒక పెద్ద మసీదు నిర్మించబడి ఉంటుంది. దాన్ని చూసి ఆశ్చర్యపోయిన గురువు నారాయణభట్టు చేసేదేమీ లేక తిరిగి కాశీకి వెళ్దామని శిష్యుడితో అంటాడు. ఎలాగూ ఇంతదూరం వచ్చాం కదా దేవాలయం ఎక్కడికి పోయిందో, అక్కడ మసీదు ఎలా ఏర్పాటయిందో తెలుసుకుందామని శిష్యుడు పుల్లంభట్టు అంటాడు. గురుశిష్యులిద్దరూ మసీదులోని సాయిబుని పిలిచి దేవాలయం గురించి అడుగుతారు. అప్పుడు ఆ సాయిబు ఇక్కడ ఎటువంటి దేవాలయం లేదని, ఇక్కడినుండి వెళ్లిపొండని ఆజ్ఞాపిస్తాడు. ఆకలితో ఉన్నామని ఆహారం కోసం దగ్గర్లో తన మావ గార్లైన రామావధానులు, లక్ష్మణ భట్టు గార్ల భోజనశాల ఒకటి ఉండాలని అది ఎక్కడుండని సాయిబును నారాయణభట్టు అడుగుతాడు. ఇలా అడగగానే సాయిబు చేతిలోని చిలుము నేలపై పడి నిప్పులు నాలుగు దిశలకు వెళ్లగా 'నారాయణా!' అని పలకడంతో కథ ముగుస్తుంది.

ఇది చదివాక గురజాడ కథను ఇలా అర్థాంతరంగా ముగించారేమి అన్న అనుమానం కలిగింది. కానీ తర్వాతి కథ పాఠకుల ఊహకే వదిలిపెట్టారన్న దాన్ని గ్రహించేకపోయా. దీనిపై వచ్చిన సమీక్ష చదివాక అసలు విషయం అర్థమైంది. కథలోని ప్రాణమంతా ఇక్కడే ఉందని గ్రహించా. అదేమంటే నారాయణభట్టు తమ మామగార్ల పేర్లు చెప్పగానే "నారాయణా!" అంటూ సాయిబు ఆశ్చర్యపోయారు అంటే ఆ సాయిబే నారాయణభట్టు మామగారన్నమాట. అంటే ముసల్మానుల పాలనా కాలంలో దేవాలయాలను కొల్లగొట్టడమే కాకుండా అమాయకులైన ఇతర మతస్తులను ముస్లిం మతంలోకి మతమార్పిడి చేసుకున్నారని అర్థమౌతుంది.

ఇలా అధికారంలో ఉన్న అప్పటి ముస్లిం మత పెద్దలు చేసిన దురాచారాలను ప్రజలకు తెలియజేసే రీతిలో గురజాడ రచించిన ఈ పెద్దమసీదు కథ చరిత్రలో చెరగని ముద్రగా నిలిచిపోయింది. చిన్న కథే అయినా ఇందులో అద్భుతమైన సందేశాన్నిస్తూ ప్రజలను ఆలోచింపజేసే దిశగా ఈ కథ సాగడం గురజాడ అమితమైన ప్రతిభకు తార్కాణంగా చెప్పవచ్చు.

గురజాడ కథా మంజరి - మతం శాస్త్రీయం కాదని నిరూపించిన కథ - " మీ పేరేమిటి? "

"మతములన్నియు మాసిపోవును - జ్ఞానమొక్కటి నిలిచి వెలుగును" అని ఎలుగెత్తి చాటిన గురజాడ వారి కథ " మీ పేరేమిటి? " "దేవుడు చేసిన మనుషుల్లారా మనుషులు చేసిన దేవుళ్ళారా మీ పేరేమిటి?" అంటూ ఈ కథ ప్రారంభమవుతుంది. ఈ వాక్యాన్ని బట్టే మనుషులు సృష్టించుకున్న ఎటువంటి ఆధారాలు, హేతువులు లేని రూపమే దేవుడు అని మనం అర్థం చేసుకోవచ్చు.మనకు మనం నియమానుబద్ధంగా ఉండటానికి ఒకానొక రూపాన్ని మనకంటే గొప్పదిగా భావించి, ఒక పేరు పెట్టి పూజించడమే దైవత్వం అని గురజాడ వారి భావన. ఇదే విషయాన్ని గురజాడ ఈ కథ ద్వారా తెలియజేస్తారు.

ఈ కథలో ముఖ్య పాత్రలు - శరభయ్య  శైవ మత ప్రతినిధి, మానవాళ్ళయ్య వైష్ణవ మత ప్రతినిధి, రంగాచార్యులు విష్ణుక్షేత్రం ధర్మకర్త, కృష్ణమాచార్యులు, నాంచారమ్మ  రంగాచార్యుల కొడుకు, కోడలు, పీరు సాహెబు, ఊరి మునసబు రామి నాయుడు, ఈ కథచెప్పే కథకుడు వర్తకుడు, రామ్మూర్తి బౌద్ధ మత విశ్వాసి, గురువు శాస్థుల్లు, వెంకయ్య ఉపాధ్యాయుడు. 

గురు శిష్య బృందం రామగిరిలో జరిగిన ఒక మతపరమైన సంఘటన గురించి ఒక రోజు రాత్రివేళ చర్చించుకుంటూ ఉంటారు. ఈ చర్చనే "మీ పేరేమిటి?" కథ. ఆ ఊర్లో బుద్ధుడి రూపంలో ఉన్న ఒక దేవుడి కొండని చూసిన శిష్యులు బుద్ధుడు విష్ణువు అవతారం కదా! మరి శైవులు శివలింగమని ఎలా పూజిస్తున్నారనే సందేహం వస్తుంది. దీంతో శాయన్న భక్త దీని వెనక ఈ ఊర్లో జరిగిన ఒక సంఘటన దాగి ఉందని చెబుతూ కథ ప్రారంభిస్తాడు. ఆ ఊర్లో శైవ, వైష్ణవుల మధ్య వైరం ఎక్కువగా ఉండేదని, దానికి వారు పోటీ పడేట్లు ఒకరిని మించి ఒకరు పూజలు చేసేవారని కథ ప్రారంభిస్తాడు.

ఒకరోజు శైవులు నిప్పుల గుండం తొక్కి తమ భక్తి భావాన్ని తెలియజేశారు. అదే తరహాలో వైష్ణవులు కూడా ఏమి తీసిపోరని వైష్ణవ మత ప్రతినిధి పాత్ర అయిన మానవాళ్లయ్యను నిప్పుల గుండం తొక్కించడానికి సిద్ధం చేస్తుంటారు. కానీ ఇతను తప్పించుకొదనికి ప్రయత్నిస్తుంటాడు. ఇదిలా జరుగుతుండగా నాంచారమ్మ వచ్చి ముసల్మానులు వైష్ణవులలో భాగమని చెప్పి పీరు సాహెబు చేతికి పీరును పట్టించి గుండం తొక్కిస్తుంది ఇలా శైవులకు ధీటుగా వైష్ణవులు సైతం గుండం తొక్కగలిగామని వారు భావిస్తారు. ఆ తర్వాత ఆ ఊర్లోని పీరుకు శైవ, వైష్ణవ బేధం లేకుండా పూజలు నిర్వహిస్తుంటారు. అది త్రిశూలాకారంలో ఉంది కాబట్టి శైవ పీరని శైవులు, విష్ణు నామం వలె ఉందని వైష్ణవ పీరని వైష్ణవులు చెబుతారు. ఇలా విష్ణువూ పీరుగా ఉండి, శివుడు పీరుగా ఉన్నప్పుడూ బుద్ధుడు పీరు కారాదా? అంటూ శాయన్న భుక్త కథ ముగిస్తాడు.

ఈ కథలో గురజాడ పలికించిన కొన్ని ఆణిముత్యాల్లాంటి వాక్యాలు చెప్పుకోదగ్గవి...!

"ఈ దేశంలో పాండవులు ఉండని గుహలు, సీతమ్మ స్నానమాడని గుంటలూ లేవు" - ఇది గురజాడ వారు హాస్యంగా చెప్పిన మాట. అంటే ఈ దేశంలోని జనాలు ఏ ప్రాంతాన్ని చూసినా వాటిని పాండవులకో, సీతకో ముడిపెట్టి అవి నిజమనేట్టు కథలు అల్లుతారని రచయిత చెబుతున్నారు.

"రాముడే కాదు, ఏ దేవుని మీదనైనా నిజమైన నమ్మకమన్నది యేడిస్తే ఒక్క గుండవే కాదు, అన్నీ కష్టాలూ తరించవచ్చు" - ఏ దేవుడిని పూజించినా సరే నమ్మకంతో పూజిస్తే ఎన్ని కష్టాలైనా దాటగలమనే ఆత్మస్థైర్యాన్ని నింపుతోంది ఈ వాక్యం. విష్ణుభక్తులు శైవులలాగా అగ్ని గుండం తొక్కాలని ప్రయత్నించే సందర్భంలో గురజాడ పలికించిన మాటలివి.

"శివుదన్నా, విష్ణువన్నా, బుద్ధుడన్నా, పీరన్నా పరమాత్మ మాత్రం ఒక్కడే కదా!" - శాయన్న భుక్త కథ పూర్తి చేసిన అనంతరం రచయిత ఈ వాక్యాన్ని  పలికిస్తాడు. దీన్ని విన్నప్పుడు ఎంతమంది దేవుళ్ళను ఎన్ని రకాల పేర్లతో పిలుచుకున్నా దేవుడు మాత్రం ఒక్కడే అతడే పరమాత్మ అన్న ఆధ్యాత్మిక ప్రవచనం మనకు బోధపడుతుంది.

"అందరు దేవుళ్ళు ఒక్కరే అయితే, ఆ పీనుగుల్ని అందరినీ ఒక్కచోటే నిలిపి అందరూ కలిసి పూజ తగలెట్టరాదా?" - కథ పూర్తయిన తర్వాత అత్యంత ఆవేశంతో, మత సమాజం పట్ల నిరసనా భావంతో వెంకయ్యచే గురజాడ పలికించిన మాటలివి. అందరు దేవుళ్ళు ఒక్కరే అయినపుడు వారందరినీ ఒకే దగ్గర పూజించొచ్చు కదా! అని దీనర్థం. దేవుళ్ళందరూ ఒక్కటే కానీ వారిని పూజించే మనుషులు మాత్రం వేరువేరు ఆలోచనలతో ఉన్నారన్న కోపం ఈ మాటల్లో వ్యక్తం చేశారు గురజాడ.

ఏదేమైనా మనిషి ఆధ్యాత్మికంగా, నైతికంగా, బౌద్ధికంగా తనను తాను మలుచుకోడానికి తనకంటే గొప్పదైన భావనను కల్పన చేసుకొని పూజిస్తున్నాడని గురజాడ గారి అభిప్రాయం. ఎటువంటి హేతువులు లేని పూజా కార్యక్రమాలు నిర్వహిస్తున్నారని, లేనిపోని పద్ధతులను విచక్షణా రహితంగా పాటిస్తున్నారని ఈ  కథ ద్వారా గురజాడ ఆక్షేపిస్తున్నారు. 

గురజాడ కథా మంజరి - ఆదర్శ గృహిణి "మెటిల్డా"

ఆదర్శ గృహిణి "మెటిల్డా" 

గురజాడ రచనల్లో ప్రధాన వస్తువు స్త్రీ చైతన్యం. ఒక సంఘ సంస్కర్తగా సమాజాన్ని ఏ విధంగా సంస్కరించాలో అనేక కథల ద్వారా ఎలుగెత్తి చాటారు... వాటిల్లో ఒకటే 'మెటిల్డా'. గురజాడ తన బహుముఖ ప్రజ్ఞ ద్వారా ఈ కథలో సృష్టించిన పాత్రలు ఆరు. కానీ ఇందులోని రెండు పాత్రలకు మాత్రమే పేర్లు పెట్టారు. అవి: మెటిల్డా - ఈ కథలో కథానాయిక, రామారావు - కథ చెప్పేవాడి స్నేహితుడు. కథ చెప్పేవాడికి, మెటిల్డా భర్తకు, భర్త తండ్రికీ, ఇంటి వంట వాడికి పేర్లు పెట్టలేదు. ఇందులో కథ చెప్పేవాడు, మెటిల్డా, మెటిల్డా భర్త, రామారావు ప్రధానమైన పాత్రలు.

మెటిల్డా ఒక అందమైన, ఆదర్శ భావాలు కలిగిన, సంస్కృతీ సంప్రదాయాలు తెలిసిన గృహిణి. ఈమె 55 సంవత్సరాలు కలిగిన ఒక ముసలి భర్తతో జీవనం గడుపుతూ ఉంటుంది. భర్త కొట్టినా తిట్టినా చివరకు అవమానించినా, భర్తను సైతం చక్కదిద్ది భర్తతోనే తన జీవితమని జీవనం సాగించే ఆదర్శ మహిళగా ఎంతో మంది స్త్రీమూర్తులకు దిశా నిర్దేశం చేస్తుంది మెటిల్డా. వీళ్ళ ఇంటికి సమీపంలో ఉన్న కాలేజి యువకులతో మెటిల్డాకి సమస్య మొదలౌతుంది. వారు మెటిల్డా ముసలి భర్తను ముసలి పులి అని పిలుస్తుంటారు. ఆ కాలేజీ యువకుల్లో ఒకడు ప్రతిరోజూ మెటిల్డాను చూస్తూ ఉంటాడు. ఈ యువకుడే ఈ కథను తన స్నేహితుడైన రామారావు అనే పాత్రతో చెబుతుంటాడు.  ఈ ఉదంతాన్ని గమనించిన మెటిల్డా  భర్త ఆ యువకులను ఇంటికి పిలిచి కోపంతో మెటిల్డాను ఎన్ని సార్లు చూస్తావో చూడమని విరుచుకుపడతాడు. 

మరొకసారి మెటిల్డాను చూడకూడదని గట్టి నిర్ణయం తెసుకొని ఇంటిని చేరుతాడు ఆ యువకుడు. మెటిల్డా తన వంట మనిషి సహాయంతో "మీరు మీ నేస్తాలు నా కాపురాన్ని పాడుచేయాలనుకుంటున్నారా? మీకు నేను ఏం అపకారం చేశాను? తల వంచుకొని మీ దారిలో మీరు పోతే సరి" అని లేఖ రాసి పంపిస్తుంది. ఇది చదివిన ఆ యువకుడు పశ్చాత్తాపం చెంది స్నేహితుడు రామారావుతో నువ్వొద్దన్నా నేను మెటిల్డాను చూడటం మానలేదు.. ఇప్పుడు మెటిల్డాను రక్షించడానికి ఏం చెయ్యాలో అర్థం కావట్లేదు ఏమైనా సహాయం చేయమని వేడుకుంటాడు. ఈ సందర్భంలో కవి రామారావుతో రెండు మంచి మాటలు పలికిస్తాడు.

1. ఆలు మొగుళ్ళ దెబ్బలాటల్లోకి వెళ్లవద్దని మన పెద్దల శాసనం, అవి అబేధ్యాలు, ఆగమ్య గోచరాలు. మధ్యవర్తులు కాపరం చక్కచేదావని చెక్కలు చేసి వెళ్ళిపోయి వస్తారు.

2. చెడ్డ తలంపు చెప్పిరాదు. ఎక్కణ్ణించో రానక్కర్లేదు. కంటికి కనబడకుండా మనసులో ప్రవేశించి పొంచి ఉంటుంది. 

అని ఆ యువకుడికి రామారావు బుద్ధి చెబుతాడు. వీరిలో వచ్చిన మార్పును గమనించిన మెటిల్డా భర్త తన తప్పును తెలుసుకొని భార్యను అవమానించడం మానుకుంటాడు. ఎంత మంది యువకులు మెటిల్డా వైపు చూసినా ఆమె వారి పట్ల ఆకర్షితురాలు కాకపోవడంలో మెటిల్డా మంచితనాన్ని గుర్తిస్తాడు. చివరకు ఆ యువకులను ఇంటికి పిలిపించి మెటిల్డా చే కాఫీ ఇప్పిస్తాడు. వారి వల్లే తనకు తన భార్య పట్ల గౌరవం పెరిగిందని, ఆ నాటి నుండి మెటిల్డా స్వేచ్ఛకు భంగం కలిగించనని గట్టి నిర్ణయం తీసుకుంటాడు.

కుటుంబ జీవితంలో భర్తకు సగభాగం భార్య కాబట్టి భార్యా భర్తలు ఒకరి ప్రేమను ఒకరు గౌరవించి స్వేచ్ఛగా జీవనం గడపాలని ఇందులోని ఆదర్శ గృహిణి మెటిల్డా మనకు తెలుపుతుంది.

గురజాడ కథా మంజరి - స్త్రీ దిద్దిన "దిద్దుబాటు"

 "దేశమంటే మట్టి కాదోయ్ దేశమంటే మనుషులోయ్" అని ఎలుగెత్తి చాటిన గురజాడ తెలుగు వారి పాలిట వెలుగుజాడ. సమసమాజాన్ని సంస్కరించాలనే ఉద్దేశ్యంతో ఎన్నో రచనలు చేస్తూ, కథల ద్వారా, నాటకాల ద్వారా ప్రజల్లో నూతన చైతన్యం తీసుకొచ్చిన సాహిత్య పిపాసి గురజాడ. గురజాడ పేరు వినగానే దిద్దుబాటు, మెటిల్డా, మీ పేరేమిటి, మతము విమతము, సౌదామిని, సంస్కర్త హృదయం అనే కథలు గుర్తొస్తాయి. ఈ ఆరు కథలను ఒకే చోట చదివేందుకు వీలుగా ప్రధాన సంపాదకులుగా డా. కొవ్వలి గోపాల కృష్ణ గారు, సహాయ సంపాదకులుగా ఆచార్య రాచపాలెం చంద్రశేఖర రెడ్డి గారు తీసుకొచ్చిన "వసివాడని సాహిత్యం గురజాడ కథా మంజరి" అనే పుస్తకం సాహిత్యాభిమానులకు, కథాప్రియులకు నూతన ఉత్తేజాన్ని నింపుతోంది. గురజాడ వారి ఆరు కథలతో పాటుగా ఆ కథలపై వచ్చిన సమీక్షా వ్యాసాలను కూడా చేర్చడం ఈ పుస్తకం ప్రత్యేకత. ఈ ఆరు కథలను చదివాక వాటి గురించి మీకూ కొంత పరిచయం చేయాలన్న ఉద్దేశ్యంతో ఈ వ్యాసం రాశాను.

ఈ పుస్తకంలోని మూలకథలను చదివినప్పుడు అర్థం చేసుకోవడంలో నాకు కొంత ఇబ్బందిగా అనిపించినా ఆ కథలపై వచ్చిన సమీక్షా వ్యాసాలను చదివాక చాలా సులభంగా అనిపించింది. కథలను ఎలా సమీక్షించాలి? కథల ద్వారా రచయిత సమాజానికి ఎటువంటి సందేశం ఇవ్వదలచుకున్నాడు? ఏ కథను ఏ దృష్టి కోణంతో చూడాలి? అనే విషయాలను గురించి ఈ పుస్తకం ద్వారా తెలుసుకున్నాను. 

 స్త్రీ దిద్దిన "దిద్దుబాటు"

ఇక పుస్తకంలోకి వెళ్తే... మొట్టమొదటి కథ 'దిద్దుబాటు'. తెలుగు సాహిత్యంలో తొలి కథానికగా ప్రసిద్ధి చెందిన 'దిద్దుబాటు' సమాజంలో వేశ్య వృత్తికి అలవాటుపడ్డ వ్యక్తుల ప్రవర్తనను దిద్దుబాటు చేస్తుంది. ఈ కథానిక కేవలం నాలుగు పేజీలలో అత్యంత అద్భుతంగా సమాజానికి దిశా నిర్దేశం చేస్తూ సాహిత్య చరిత్రలో నిలిచిపోయింది. నాటి కాలంలో వేశ్యల పట్ల ధనవంతులు, విద్యావంతులు సైతం వ్యామోహం చూపే వారు. అటువంటి వేశ్యా వ్యామోహంలో పడ్డ భర్తను భార్య ఏ విధంగా సరిదిద్దిందనేదే ఈ కథానిక సారాంశం. అందుకే దీనికి "దిద్దుబాటు" అనే పేరు పెట్టారు. ఇది తొలిసారి 1910లో ఆంధ్రభారతి పత్రికలో ప్రచురించబడింది. ఇందులోని పాత్రల మధ్య సంభాషణ వాడుక భాషలోనూ, కథా కథనం సులభ గ్రాంథికంలో కనిపిస్తుంది.

ఇందులోని పాత్రలు- కమలిని,గోపాలరావు భార్యా భర్తలు. రావుడు వీరి ఇంటి పాలేరు. గోపాలరావు వేశ్యల పట్ల ఆకర్షితుడై ప్రతిరోజూ ఇంటికి ఆలస్యంగా వస్తుంటాడు. దీనిని గమనించిన కమలిని పాలేరు రావుడి సహాయంతో ఒక మంచి ఉపాయం ఆలోచించి గోపాలరావుపై ప్రయోగించి, అతడికి బుద్ధి వచ్చేట్టు చేస్తుంది.

సంక్షిప్త కథ: రాత్రి ఒంటి గంటకు ఇంటికి వచ్చిన గోపాల రావుకు భార్య కమలిని కనిపించదు. ఇల్లు, పడకగది అంతా వెతుకుతాడు. దీపం వెలిగించి మరీ వెతుకుతాడు. కానీ భార్య కనిపించదు. బుద్ది తక్కువ పనిచేశానని బాధపడతాడు. భార్య ఏమైందోనని పరిపరి విధాలా ఆలోచిస్తాడు. భార్య కనపడలేదన్న కోపంతో పాలేరు రావుడుపై చేయిచేసుకుంటాడు. వెంటనే తప్పుతెలుసుకుంటాడు.

      బల్లపై భార్యరాసిన ఉత్తరం కనిపిస్తుంది. ఆ ఉత్తరంలో-

'..... నా వల్లే కదా మీరు అసత్యాలు పలుకవలసి వచ్చింది. మీ త్రోవకు నేను అడ్డుగా ఉండను. ఈ రేయి కన్న వారింటికి వెళ్తున్నాను.' అని రాసి ఉంటుంది.

దాంతో గోపాలరావు ఆశ్చర్య పోయి, విద్యావతి, గుణవతి అయిన భార్య తనకు తగిన శాస్తి చేసింది అని వ్యాకులత చెందుతాడు. నౌకరికి పది రూపాయలిచ్చి కమిలినిని బతిమిలాడి తీసుక రమ్మంటాడు. 'తప్పు తెలుసుకున్నాను, ఇక ఎప్పటికీ వేశ్యల ఇంటికి వెళ్లను, రాత్రులు పూట ఇల్లు కదలను, తను లేకుండా నేను ఉండలేను' అని భార్యకు చెప్పమంటాడు.

ఇదంతా మంచం కిందనుంచి వింటున్న కమలిని తన భర్తలో వచ్చిన మార్పుకు సంతోషించి నవ్వుతూ బైటకు వస్తుంది. ఇలా కథ ముగుస్తుంది.

ఈ కథలో గురజాడ చెప్పిన కొన్ని నీతి వాక్యాలు: 

1. వేశ్యావృత్తిని నిరాకరించడం. 

2. 'శివుడు పార్వతికి సగం దేహం పంచి యిచ్చాడు కాదా, ఇంగ్లీషువాడు భార్యను బెటర్ హాఫ్ అంటాడు. అనగా పెళ్ళాం మొగుడి కన్నా దొడ్డది అన్నమాట' - రచయిత దీని ద్వారా కుటుంబంలో భార్యాభర్తలు సమానం అనే భావనను కలుగజేస్తున్నాడు. 

3. 'భగవంతుడి సృష్టిలో కల్లా ఉత్కృష్టమయిన వస్తువు విద్యనేర్చిన స్త్రీ రత్నమే....  నీ కూతుర్ని బడికి పంపుతున్నాం కదా, విద్య యొక్క విలువ నీకే బోధపడుతోంది.' అని గోపాలరావు చే చెప్పించిన ఈ మాటలు స్త్రీ చైతన్యానికి విద్యే మూలమని సూచిస్తున్నాయి.

ఈ కథలో రావుడి పాత్రద్వారా సున్నితమైన హాస్యాన్ని సృష్టించాడు గురజాడ. పాత్రలకు తగిన భాషను వాడుతూ, కథారచనలో వ్యవహారిక భాషకు పట్టం కట్టాడు. "మాతృవత్ పరదారేషు..." అని బోధించిన భారతీయ సంస్కృతిని గురజాడ గుర్తుచేస్తూ... మహిళలు అనుకుంటే ఎంతటి పెను ప్రమాదాన్నైనా దాటవచ్చని, సమ సమాజాన్ని సైతం మార్చగలిగే శక్తి భారతీయ మహిళలకు ఉంటుందనే విషయాన్ని గురజాడ ఈ కథానిక ద్వారా తెలియజేశారు.

ఇక గురజాడ కథా మంజరిలోని తర్వాతి కథ - మెటిల్డా పై క్లిక్ చేయండి

జీవిత సత్యాలను తెలిపే పుస్తకం జీవనలిపి నానీలు

కేవలం 4 పాదాల్లో, 20 నుండి 25 అక్షరాల్లో జీవితాన్నే తెలపగలమనే సత్యాన్ని డా. ఎస్ రఘు గారి  జీవనలిపి నానీల పుస్తకం రుజువు చేసింది. నావీ నీవీ వెరసి మనవిగా నిలిచిన నానీల ప్రక్రియ తెలుగు సాహిత్యంలో ప్రత్యేక స్థానాన్ని సంపాదించింది. కవి తను చెప్పాలనుకున్న విస్తృతమైన భావాన్ని నాలుగు మాటల్లో ఎదుటివారికి అర్థమయ్యేలా చెప్పడమనేది నానీల ప్రక్రియలో ఉన్న ప్రత్యేకత. ఇప్పుడిప్పుడే రచనలు చేయడం నేర్చుకుంటున్న నాలాంటి వారికి ఈ పుస్తకం చక్కటి గురువు పాత్ర పోషిస్తుందనడంలో ఏ మాత్రం అతిశయోక్తి లేదు.

ఈ పుస్తక రచయిత డా.ఎస్ రఘు గారు కవి, రచయిత, విమర్శకులు, కేంద్ర సాహిత్య అకాడమీ తెలుగు సలహా మండలి సభ్యులు. వీరు పాఠశాల ఉపాధ్యాయుడుగా, జూనియర్ మరియు డిగ్రీ కళాశాలల్లో అధ్యాపకులుగా బాధ్యతలు నిర్వర్తించి, ప్రస్తుతం ఉస్మానియా విశ్వవిద్యాలయం పరీక్షా విభాగంలో, తెలుగు శాఖలో అసిస్టెంట్ ప్రొఫెసర్ గా తన వృత్తి బాధ్యతలు నిర్వర్తిస్తున్నారు. ప్రాథమిక పాఠశాల స్థాయి నుండి పి.జి. స్థాయి పాఠ్యపుస్తకాల వరకు సంపాదకులుగా కూడా బాధ్యతలు నిర్వర్తిస్తున్నారు. ఈయన 2023లో కేంద్ర సాహిత్య అకాడమీ తెలుగు సలహా మండలి సభ్యులుగా ఎంపికయ్యారు.

ఉస్మానియా విశ్వవిద్యాలయం ఆర్ట్స్ కళాశాల లైబ్రరీలో మొదటిసారి ఈ పుస్తకాన్ని చూసి అందులోని రెండు మూడు నానీలు చదివా.... ఇక నా కళ్ళు, నా మనసు నా మాట వినలేదు అలా ఒక పదిహేను ఇరవై నానీలు చదువుతూ.... అందులోని భావాన్ని అర్థం చేసుకుంటూ... నా జీవితంలోని అటువంటి సంఘటనలను నెమరేసుకుంటూ వెళ్ళిపోయా...! చదివిన అరగంటలో నన్ను ఎంతగానో ప్రభావితం చేసిన ఆ పుస్తకాన్ని ఎలాగైనా సంపాదించాలన్న సంకల్పంతో మా తెలుగు శాఖలో అధ్యాపకులుగా పని చేస్తున్న ఈ పుస్తక రచయిత రఘు గారిని సంప్రదించి పుస్తకాన్ని సంపాదించా... ఇంకేముంది ఈ పుస్తకాన్ని గురించి ఎన్. వేణుగోపాల్ గారు "చదువరులకు రెక్కలు తొడిగే పుస్తకం" అని చెప్పినట్టు నాకూ రెక్కలొచ్చేశాయ్...! అలా ఎగురుతూ పోయా....!

ఇలా నానీల ఆకాశంలో ఎగరడం నాలో ఎంతో సంతోషాన్ని నింపింది. ఒత్తిడి కలిగినప్పుడల్లా ఒకసారి పుస్తకాన్ని తెరిచి అలా విహరించి వచ్చేస్తే... ఎంతో మనశ్శాంతి కలుగుతుంది. ఒకసారి చదివిన నానీలను మళ్ళీ ఎన్ని సార్లు చదివినా చదివిన ప్రతీసారి ఏదో ఒక కొత్త భావన నాలో నిండినట్టు అనిపిస్తుంది. ఇలాంటి భావన మీకూ కలగాలన్న ఉద్దేశ్యంతో ఈ పుస్తకంలోని కొన్ని నానీలను మీకు పరిచయం చేస్తూ ఈ చిట్టి వ్యాసాన్ని రాస్తున్న... ఇక పుస్తకంలోకి వెళ్తే...

మన జీవితంలోని కొన్ని కొన్ని సంఘటనలను గుర్తు చేసే నానీలు ఈ పుస్తకంలో ఉన్నాయని చెప్పా కదా! ఇదిగో ఈ నానీ చూడండి...

దొంగ వర్షం

బడికెళ్లాక కురుస్తుంది!

దొంగ జ్వరం

ఇంట్లోనే వస్తుంది!

దీన్ని చదివిన వెంబడే రెండు నిమిషాలు నాలో నేనే నవ్వుకున్నా...! పాఠశాలకు అలవాటుపడుతున్న చిన్న పిల్లల మనస్తత్వాన్ని ఎంతో చమత్కారంగా ఆవిష్కరించిందీ నానీ. చిన్నప్పుడు నేను కూడా స్కూల్ కి వెళ్లాలంటే బాగా మారాం చేసేవాణ్ణి. స్కూల్ కి బయల్దేరే సమయంలో భీభత్సమైన వర్షం కురిస్తే ఎంత బాగుండో అనిపించేది...! కానీ రఘు గారు చెప్పినట్టు అది దొంగ వర్షం కాబట్టి బడికెళ్లాకనే కురిసేది. ఇక దొంగ జ్వరం సంగతి అందరికీ తెలిసిందే... బడికెళ్ళాలంటే జ్వరం వచ్చినట్టు నటించిన రోజులెన్నో..!

యవ్వనంలో అబ్బాయిలూ అమ్మాయిలూ ఆకర్షితులవడం సహజం. కొన్ని సంవత్సరాల క్రితమైతే ప్రేమ లేఖల ద్వారా ప్రేమికులు వారి వారి భావాన్ని కవితాత్మకంగా రాసి తెలుపుకునే వారు. కానీ నేటి కాలంలో యువత నేరుగా  విషయాన్ని మూడు ముక్కల్లో చెప్పి ప్రేమ వలల్లో చిక్కుకుంటుంది... ఓల్డ్ ఈజ్ గోల్డ్ అన్నట్టు మళ్ళీ ప్రేమ లేఖల అవసరం వచ్చిందంటూ రాసిన ఈ నానీ చూడండి...

ప్రేమికులు

పాతబడిపోయారు

ప్రేమలేఖల అవసరం

మళ్ళీ వచ్చింది!

ఇక్కడ ప్రేమికులు పాతబడటం అంటే... పాత పద్ధతులను పాటిస్తూ ప్రేమ కవిత్వం రాస్తూ వారి ప్రేమను చాటుతున్నారని అర్థం. ఇలా ప్రేమికుల మనసును ఆకట్టుకునే నానీలు కూడా ఈ పుస్తకంలో ఉన్నాయి...

జ్వరాన్ని

కొలవడానికి థర్మామీటరా

నీ కరస్పర్శ

చాలదూ!

జ్వరాన్ని కొలిచే థర్మామీటరుతో ప్రేయసి కరస్పర్శను పోల్చడమనేది రచయిత విశాల హృదయానికి తార్కాణంగా చెప్పవచ్చు.

సమాజంలో కొందరు ఎలా ఉంటారంటే కోకొల్లలుగా నీతులు చెప్పినా వాటిని ఆచారణలో మాత్రం పెట్టరు. అటువంటి వారి మనస్తత్వాన్ని ఏ విధంగా తెలిపారంటే...

అతనిది

మరీ విడ్డూరం!

పుష్పవిలాపం వింటూ

పూలు కోస్తుంటాడు.

పూలు కోస్తున్నపుడు అవి పడే వేదనను కరుణశ్రీ పుష్పవిలాపం పేరుతో ఒక చక్కటి కవితా ఖండిక రచించారు. ఒక వ్యక్తి దాన్ని వింటూ పూలు కోయడమంటే... చెవిటి వాడి ముందు శంఖం ఊదినట్టే! నేటి సమాజంలో ఉన్న ఇలాంటి వ్యక్తుల గురించి చెప్పిన ఈ నానీకి తిరుగులేదంటే అతిశయోక్తి కాదనుకోండి!

కొన్ని నానీలు హాస్యాన్ని కూడా పుట్టిస్తాయి అందులో ఒకటి..

టెలిఫోన్ తీగమీద

ఒంటరి పక్షి!

మన మాటల్ని

వింటుందా!

ఈ నానీ "గోడలకు కూడా చెవులుంటాయి జాగ్రత్త!" అనే నానుడిని గుర్తు చేస్తుంది. పెద్ద పెద్ద ఒప్పందాలు కుదుర్చుకోవడానికి, రహస్యమైన మాటలు మాట్లాడడానికి సెల్ ఫోన్ సరైన మాధ్యమం కాదని ఈ నానీ నొక్కివక్కాణిస్తుంది. అటువంటి సందర్భాల్లో నేరుగా మాట్లాడడమే శ్రేయస్కరమని తెలుపుతుంది.. నిజమే కాదా!! ఫోన్లో మాట్లాడేటప్పుడు మన మాటలు ఇక్కడి నుండి అక్కడి వరకూ పోతున్నాయంటే మధ్యలో మూడో వ్యక్తి ఎవరో ఒకరు ఉంటారని ఎందుకనుకోకూడదు??  ఆ వ్యక్తి మన మాటలు వింటున్నాడని కూడా ఎందుకనుకోకూడదు?? ఆ మధ్యలో ఉన్న మూడో వ్యక్తిని టెలిఫోన్ తీగమీద వాలిన ఒంటరి పక్షిగా మార్చాడు... మన రచయిత.

నీతి శతకాలలో తెలిపే భావాలను సైతం నానీలు తెలియజేస్తాయని నిరూపించే నానీలూ జీవనలిపిలో కనిపిస్తాయి..

పాలలో

నీళ్లు కలిపినంత ఈజీగా

మాటల్లో

విషం నింపుతున్నాం!

శారీరకంగా దెబ్బ తగిలితే కొన్నిరోజులకది తగ్గిపోతుంది కానీ మానసికంగా కలిగిన గాయాలకు మందులేదు. మానసిక గాయాలకు కారణం ఎదుటివారి మాటలే. అంటే వాక్కుకు ఎంతటి శక్తి ఉంటుందో అర్థమౌతుంది. ఇచ్చిన లక్షల రూపాయలైనా వెనక్కు తీసుకోగలం కానీ ఆడిన మాట వెనక్కు తీసుకోలేమనే నానుడి ఈ నానీ ను సమర్థిస్తుందని చెప్పవచ్చు. ఆధునిక సమాజంలో రకరకాల మాధ్యమాల కారణంగా మన మాటలు కలుషితం అవుతున్నాయి. ధనం లేకపోయినా సరే, కానీ మాట్లాడే మాటలు తీయగా ఉంటే మనసుల్ని ఆకట్టుకుంటాయి. కాబట్టి అటువంటి మాటల్లో విషం కలిపితే ఎదుటివారు మనకు శత్రువులుగా మారిపోతారు. ఇక్కడ మాటలు కలుషితం అవ్వడాన్ని పాలల్లో నీళ్లు కలపడం అనే దానితో ఉపమానం వేసి ఇంతటి విశాలమైన అర్థాన్ని నాలుగుముక్కల్లో చెప్పారు రచయిత.

ఆధునిక కాలంలోని యువతకు తినడానికి తిండిలేకున్నా బ్రతకగలుగుతున్నారేమో కానీ సెల్ ఫోన్ లేకుండా మాత్రం ఉండలేక పోతున్నారు..

సెల్ ఫోన్

మ్రోగింది

ఏకాంతపు గుండెల్లో

ముల్లు గుచ్చుకుంది!

వారానికి మూడుగంటల కంటే అధికంగా ఫోన్ మాట్లాడితే  రక్తపోటు సమస్య వస్తుందని తాజా పరిశోధనలు వెల్లడించాయి. గంటల తరబడి ఫోన్లో మాట్లాడటం ఒక సరదా అయిపోయింది... ఒంటరిగా ఉన్నపుడు పుస్తకాలను స్నేహితులుగా మార్చుకోవాల్సిన యువత సెల్ ఫోన్ ను స్నేహితుడిగా మార్చుకోవాల్సిన దుస్థితి ఏర్పడింది. దీన్ని చదివినప్పుడు నా ఏకాంతపు గుండెల్లో కూడా ముల్లు గుచ్చుకుంది... దాన్ని తీయడానికి పుస్తకాన్ని మొత్తం చదివేశా...!

దీన దళిత దుఃఖితుల జీవనాన్ని తెలిపే నానీలూ ఇందులో ఉన్నాయి. ఇది చూడండి..

దారిద్ర్యం కూడా

ఒక ఆల్కేమీ

దాని రహస్యం

ఒక్క పేదవాడికే తెలుసు!

కవిత్వం ఒక ఆల్కేమీ దాని రహస్యం ఒక్క కవికే తెలుసు అన్న తిలక్ గారి ఆలోచనలతో దారిద్రాన్ని సైతం ఆల్కేమీగా మలిచి, పేదవాడికే అందులోని కష్టాలు, బాధలు, తెలుస్తాయి. పేదవారే అందులోని రహస్యాలను అర్థం చేసుకోగలుగుతారు... కష్టాలను గురించి మాటల ద్వారా ఎంత చెప్పినా వృధానే కాబట్టి ప్రత్యక్షంగా అనుభవిస్తేనే తెలిసొస్తుందనే భావనతో రాసిన ఈ నానీ పేదవాడి గుండెలను హత్తుకుంటుంది.

ఎవరి జీవితంలో అయినా రెండు విభాగలుంటాయి. ఒకటి పెళ్లికి ముందు.. మరొకటి పెళ్లికి తర్వాత.. పెళ్లి తర్వాత జీవితం ఎలా ఉంటుందో నాలుగు మాటల్లో చెప్పిన ఈ నానీ చూడండి...

శుభలేఖలో

ఏదో అచ్చుతప్పు

సర్దుకుపోవడం

అక్కడ్నుంచే మొదలు!

బ్యాచిలర్ జీవితంలో వివాహానికి ముందు ఎంతో స్వేచ్ఛగా ఎక్కడికైనా తిరుగుతూ... ఎవరికి  ఇష్టమొచ్చినట్లు వారు జీవితాన్ని ఎంజాయ్ చేస్తారు.. ఒక్కసారి వివాహం అయిందంటే బరువు బాధ్యతలు తలపై వచ్చి పడతాయి... బాధ్యతగా నడుచుకోవాల్సిన పరిస్థితి ఏర్పడటంతో పాటు కొన్ని కొన్ని విషయాలు నచ్చకపోయినా సర్దుకుపోవాల్సిన సంఘటనలు ఎదురౌతాయి. అలా సర్దుకుపోవడం అనేది వివాహ శుభలేఖలో పడ్డ అచ్చుతప్పుతోనే మొదలౌతుందని రచయిత చాలా చమత్కారంగా తెలిపారు.

ఇలా ఇంకెన్ని నానీలను పరిచయం చేసినా తక్కువే... దాన్ని మీరూ చదివితేనే అనుభవించగలుగుతారు.

పుస్తకాలకు

రెక్కలుండవు

చదివితే

మనకు పుట్టుకొస్తాయి

అని రచయిత చెప్పినట్టు... చదివితే తప్ప రెక్కలు పుట్టవు... ఒక్కసారి చదవడం మొదలెట్టామంటే అలా నానీల ఆకాశంలో ఎగురుతూ వెళ్ళిపోతాం. మీరూ రెక్కలు తొడుక్కోవాలనుకుంటున్నారా అయితే మా గురువు గారి జీవనలిపి నానీలు చదవాల్సిందే....!

~~మ్యాడం అభిలాష్